İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (BBSK) Araştırması’na ait rapor açıklanmıştı. Basında çeşitli yönleriyle ele alındı. İSO BBSK’nun Türk Sanayi Sektörü için de önemli bir ağırlığı olması nedeniyle bu rapordaki göstergeler Türkiye’nin geçimbilimsel incelenmesi açısından önem taşıdığı tartışma götürmez. Şöyle ki, BBSK’nun ülkemizin 2024’teki Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) içindeki payı (Üretici Fiyatlarıyla Brüt Katma Değer olarak) yüzde 6,2 ; sanayi sektörü içindeki payı (Temel Fiyatlarla Brüt Katma Değer olarak) yüzde 22’dir. Geçen yılki raporu geçtiğimiz yıl dört bölümde uzunca ele almıştık. İlgilisi gazetenin örütbağındaki köşemizden eski yazılarımıza bakarsa ulaşabilir.

Firma yönetimi başarımında genelde dört bileşenden söz edilir: Akışkanlık (işletme sermayesi yeterliliği), akçal kaldıraç (borç kullanımıyla özkaynak getirisini arttırma etkisi), kârlılık (kârın satış hasılatına, varlıklara ve de özkaynaklara oranı) ve de dördüncüsü de verimlilik kaldıracıdır. Kârlılığa giden yolun adıdır verimlilik! Bu verimlilik kaldıracı oranları kimileyin faaliyet oranları ya da devir hızı oranları olarak da adlandırılır. Burada bakılan husus, şirketin varlıklarının ne ölçüde verimli kullanıldığıdır. Genelde verimliliği ölçülecek olan varlık kaleminin verimliliği bu kalemin tutarının şirketin hasılatına oranlanmasıyla hesaplanır.

İSO BBSK raporunda etkinlik ve verimlilik bölümüne bakalım. Bölümün adı da değişmeli! Verimlilik girdi etkinliğini (ya da etkenliğini) ve çıktı etkililiğini kapsayan üst kavramdır. Verimliliğin tanımı da çıktı/girdi biçimindedir.

Galiba raporun bu bölümünü Toygar Işıklı’nın ‘Makus Talih’ parçası eşliğinde okumak gerekecek!

İşletme sermayesi (devir hızı) verimliliği 2023’de enflasyon düzeltmesi sonrası (EDS) olarak 1,82 iken 2024’de 1,89 olmuş.

Özkaynak (devir hızı) verimliliği (hasılat / öz kaynaklar oranı) 2023’de Enflasyon Düzeltmesi Öncesi (EDÖ) 3,79 olmuş ama EDS olarak sert bir biçimde 1,56’ya düşmüştü! 2024’de ise güç yitiren kârlılığın da etkisiyle özkaynaklardaki nominal artış hızı net satışlardaki büyümenin altında kalmış ve bunun sonucunda özkaynak devir hızı sınırlı bir iyileşme göstermiş ve 1,62’ye yükselmiş gözüküyor.

Ancak ne var ki, şirketlerin en genel verimlilik göstergesi olan varlık devir hızı (hasılat / toplam varlıklar) göstergesi 2023’de EDS olarak 0,85 iken 2024’de 0,84’e gerilemiş!

Şirketlerin katma değer finansal tablosu hazırlamamaları eksiği devam ediyor hala! Sosyal paydaşlar yaklaşımını sosyal sorumluluk projeleri sanıyor kimileri! Raporun ‘İstihdam Dinamikleri ve Geleceğe Bakış’ başlıklı bölümünde dünyada ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişimsel) Raporlama’dan söz ediliyor, ama........

© Aydınlık