İnsanlar ve toplumlar tarihsel olarak merkezi yapılar etrafında örgütlenmişlerdir. Merkezi sistem insanlığın yazılı tarihi kadar eskidir, ancak evrim süreci içerisinde bir nokta kadardır. Merkeziyetsiz dönem ise insanlığın yazılmayan tarihidir.

İnsan doğa ve teknoloji arasındaki ilişki, ilkel komünal toplum aşamasından sonra ʺmerkezi otoriteʺyle ilerlemiştir. İlkel dönemde avcı ve toplayıcı faaliyetlerle karnını doyurmak ve geçici barınaklarda hayatta kalmayı başarmak, yaşamın anlamıydı. Hareket halinde olan insan durmaksızın arayıp bulmaya çalışmıştır. Bu bağlamda bir merkezi güce, yöneticiye veya insanüstü yaratıcıya ihtiyaç duyulmamıştır.

Çok tanrılı göksel ve yeryüzü doğa inanışlarında ʺmerkeziʺ yaratıcının ve tek tanrının olmayışı, dünyada merkeziyetsiz bir hayatın da var olduğunu göstermektedir. Yerleşik düzene geçişle birlikte ‘merkez’in efendileri yaratıcıdan yardım, yetki ve güç ‘alırken’, kölelere sabretme yalvarma ve yakarma kalmıştır.

Merkezi otorite veya merkeziyetçilik her evrede farklı biçimlerde karşımıza çıkıyor. Örneğin çağ farkıyla insanları yöneten büyü, din ve bilim, birer merkezi temsil eder.

Merkezi otorite sınıflı toplum, yerleşik düzen ve özel mülkiyetin bir sonucudur.

Merkez, kaynakların bulunduğu yerin etrafında oluşuyordu ve suyun başını tutan sınıf dağıtımı denetliyordu.

Merkezi otorite korunması gereken mülkiyet, üretim fazlası ve yöneten-yönetilen ilişkilerinde ayrıca rol oynamıştır.

Sınıflı toplumun içinden doğan devlet, merkezi bir örgütlenmedir. Merkezi otorite dışında ikinci bir silah tekeline, vergi tekeline, bilgi tekeline, hukuka ve ideolojiye izin verilmez.

Monarşi ve kralın feodal devletinden farklı olan ulus devlet, “güçler ayrılığı” ve millet egemenliğiyle daha ileri bir aşamadır. Demokratik ve sosyal devlet bir öncesinin de ilerisindedir. Fakat devletin merkezini ele geçiren herhangi kuvvet, buna bağlı organları yönlendirebilir. Darbeler genelde........

© Aydınlık