Bolu’daki yangın hepimizi derinden etkiledi. İçimiz yandı. Yaşamını yitirenlere rahmet, yakınlarına sabır dilerken bir yanda otel sahibi ve bu kıyıma neden olan diğer yetkililer, öte yanda ise daha geniş açıdan bunlara yol açan sistemi kınıyoruz. Daha geniş bir pencereden baktığımızda, insanları hırsa, aç gözlülüğe iten sistemi, paranın, hırsın insan yaşamının önüne geçtiği sisteme bakıyoruz…

2017’de Londra’nın merkezindeki Grenfell yangınında 72 kişi yaşamını yitirdi. İtalya’da çöken viyadük onlarca kişinin ölmesine yol açtı, kısacası yalnızca bizde değil, dünyanın her yerine yayılmış bir aç gözlülük. Hepsinin nedeni ihmal, görmezden gelme, parayı insan hayatını üstünde tutma, ucuz malzeme, Los Angeles’te yanan evlerden hiçbir şey arta kalmamış, şömine duvarları dışında, çünkü taş, tuğla yerine yanan ucuz malzeme ile inşa edilmiş evler…

Naomi Klein’ın “Şok Doktrini: Felaket Kapitalizminin Yükselişi” isimli kitabı, yazılmasının üzerinden on beş yıl geçmiş olsa da hâlâ okumaya değer, ayrıca you tube da https://www.youtube.com/watch?v=B3B5qt6gsxY&t=72s adresinden İngilizce belgeseline de erişebilirsiniz. Kitap, radikal bir lobinin nasıl dünyaya hâkim olan neoliberal ekonomik modeli yarattığını; bu modelin nasıl 1970’lerde uygulamaya konulduğunu anlatıyor.

Psikolojik deneyleri anlatarak başlayan Klein, Şili darbesine ve onu takip eden darbelere değinerek, Şikago Üniversitesinden Musevi Milton Friedman’in “ekonomik şok modeli” olan doktrinine uzanıyor. Klein’ın kitabı bu ekonomik ideolojinin yükselişini Şili’de ve diğer ülkelerde Batılı güçler tarafından tasarlanan darbelerle ilişkilendiriyor ve bu ideolojinin uluslararası kurumlar aracılığıyla nasıl yeni bir “neo sömürgeci” kontrol biçimi haline geldiğini açıklıyor. Özellikle, Klein’ın yazım stratejisi açısından, bu ideolojinin “Teröre Karşı Savaş” sırasında nasıl zirveye ulaştığına da değiniyor.

“Şili darbesi… üç farklı şok biçimini içerecek, bu reçete sonradan komşu ülkelerde tekrarlanacak ve otuz yıl sonra Irak’ta yeniden ortaya çıkacaktı. Darbenin kendisinin yol açtığı şok… Friedman’ın kapitalist ‘şok tedavisi’… Diğeri Ewan Cameron’ın şoku… şimdi Kubark rehberinde işkence teknikleri olarak sınıflandırılıyor. İşkence küresel serbest piyasa ekonomisinin sessiz bir ortağı olmuştur. Ama işkence sadece istenmeyen politikaları isyankâr uluslara dayatmak için bir yöntem olmaktan öte, şok doktrininin altında yatan zihniyetin bir metaforudur” diyor.

Öncelikle, bize yaşatılan travmalarla, yaşam öykümüzü, köklerimizi yitirdiğimizde şok durumuna girdiğimize değiniyor Naomi Klein. 1951 yıllarından başlayan kitap CIA’nın yeni doğum yapmış bir kadına (Janine) uygulanan şok tedavisi adı verilen psikolojik deneylerini, işkence altındaki kişilerin psikolojik durumlarının incelenmesini anlatıyor. CIA, Montreal’daki Dr Cameron’nun bu deneylerini kullanıyor.

Ekonomist Friedman,........

© Aydınlık