Hayat boyunca ne ok para kazand, ne ok iyi bir yaam oldu, o hep yazd izdi dersler verdi. arlk'n son, Sovyetlerin ilk devrine odaklanan aratrmalar ok nemliydi, temel kaynak niteliindeydi; Rusay, Almancay ve son 150 yln Trk lehelerini ok iyi bildiinden arivlerde harikalar yaratyordu. lk eserlerini 1950'lerde verdi, youn geen eyrek asrlk almalarn ardndan yaynlar yavalasa da kesilmedi, yarm asr boyunca ilmin mealesini tad. Yapt almalar orijinal olduu kadar, daha nce aydnlatlmam alanlara da k tutuyordu.

Mehmet Yahya iekli/ Yazar

Gurbet pek ok zlemin st ste bindii yle bir duygudur ki nice edebi eserlere, trklere, iirlere konu olmutur. Trkiyat biliminin yakn adaki en nemli isimleri arasnda da yle biri vardr ki gurbet onun konulmam gbek ad gibidir. Fani dnyay 2006 ylnda terk etmi olan Baymirza Hayit, mrnn ounu gurbette, nice zorluk ve mcadelelerle geirmitir. O, Trkiyat camias iin adeta yeniden kefedilmeyi bekleyen bir hazinedir.

Baymirza Hayit'in namn bu alana ilgi duyan pek ok insann bile duymam olmas mmkndr. zbekistan doumlu fakat mrnn ounu gurbette geirmi bu mstesna bilim insann biraz olsun tanmak, Trkiye dndaki Trk halklarnn yakn devirde yaad aclar hakknda da ipular vermektedir. Yaamn dolduran aclar onun iinden kt zbek halkn ve SSCB iktidar altnda eziyet grm tm Trk halklarnn yakn gemiini de yanstr.

"Allame" Trkiyat

Hayit aslnda son yzyln "yakn tarih" alan en nemli Trkiyatlarndan biridir. Onun almalarn nemli klan, geni dil bilgisi ve farkl kaynaklara eriimidir. 1917 doumlu Hayit, gen yalarnda bizzat tank olup Stalin zulmn ahsen yaamtr. Abileri, akrabalar, arkadalar, hayranlk duyduu retmen ve aydnlar gibi hayatndaki nemli ok sayda insan Sovyet hkmeti eliyle ldrlm, lm srekli onun yakn evresinde dolamtr. Tp fakltesine balasa da oradan ayrlp Trk tarihi almak iin tarih blmnde okumak istemi, buradayken mehur "repressiya/bask" dnemi vuku bulmu ve daha fazla zulm ve lmn arasnda kalmtr.

Okuduu blm bitirmeden 20 yanda okulsuz en cra yaylalara retmen olarak gnderilmitir. Gittii yerlerde doru drst barnak ve okul yoktur. Souk ve kt artlardan o yata kronik romatizmaya yakalanr, mr boyu bu hastal eker. Bu hastalk yznden askere de alnmaz. Bir ka yl iinde........

© Açık Görüş