Türk Tarih Kurumu yayınlarından çıkan 1923 tarihli Dr. Fahrettin Şevket'in İran isimli eseri, şu sunuş yazısı ile başlar:
Ticareti, ma’adini ve kendine mahsus medeniyet ve sanayi ile bu ehemmiyetli memleket, Afgan, Belüc, Hind, Çin ve Asya-yı Vusta Müslüman halklarına kavuşmak için bir köprü vazifesi görür. Binaenaleyh bu asırlık komşumuzun durumundan, sosyal ve ekonomik gelişmelerinden haberdar olmaktaki önem ve menfaatimiz, herhalde İsveç, Norveç, Portekiz ya da İspanya'yı tanımaktan şüphesiz daha değerli ve tetebbu'a şayandır.

Bugünlerde, askeri tesislerine ve Genelkurmay Başkanı dâhil ordusunun tüm üst düzey komutanlarına İsrail'in topyekûn saldırısı ile gündemde olan İran, coğrafyamızın kadim kültürlerinden biri. Satın alma paritesi perspektifinde dünyanın 23. ülkesi. Ekonomik dinamikler bağlamında en büyük 17. ülke. Toprakları, doğalgaz ve petrol açısından dünyanın ikinci ve üçüncü doğal rezervlerini barındırıyor. Birleşmiş Milletler, OECD, OPEC, Şanghay ve BRİCS gibi örgütlerin çoğunun kurucu üyesi.

İran'ın nüfusu 92.381.876 ve yüzölçümü de 1.648.195 kilometrekare. Dolayısıyla böyle bir ülkenin — yani yüzölçümü, nüfusu, askeri kapasitesi, jeopolitik pozisyonu, ekonomisi, doğal rezervleri ve kültürel hegemonyası göz önüne alındığında — İsrail tarafından yapılan saldırılar karşısında potansiyelini yansıtmayan bir acizlik yaşaması ve böylesine bir prestij kaybına uğraması, tüm dünya siyaset bilimcilerinin ve askeri uzmanlarının dikkatini çekti. Elbette, ABD destekli İsrail ordu kurmaylarının yüksek teknoloji ağırlıklı strateji ve operasyonları takdir edilebilir; ancak tüm bunlar İran'ın yaşadığı hezimeti açıklamak için yetersiz kalmakta.

İran sözcüğü tarihte ilk kez kadim dinlerden Zerdüştlüğün kutsal kitabı Avesta'da geçer. Buradaki “Arianam” kelimesi, “Ariya” ve “Airiia” olarak Ahameniş yazıtlarında da yer alır. Partça yazıtlarda da “Aryan” halini alır. Binlerce yıldır bu coğrafya, Aryanların memleketi yani İran olarak anılmıştır.

Ahamenişler, Medler, Persler, Partlar ve sonrasında........

© 9 Eylül Gazetesi