Atatürk devriminin eğitimde uyguladığı mucizevi kurumların başında Köy Enstitüleri geliyordu.

17 Nisan 2025 günü, bu eğitim yuvalarının kuruluşunun 85’inci yıldönümüydü.

1940-1954 yılları arasında Türk Milli Eğitim sistemine adeta devrim yaşatan Köy Enstitüleri’nin önemine yıllardır vurgu yapıyorum.

Türkiye’ye ve Türkiye’nin o dönemki şartlarına en uygun eğitim sistemi olan Köy Enstitüleri, bilindik tanımlama ile tam da “yerli ve milli” bir kurumdu.

17 Nisan 1940 tarih ve 3803 sayılı “Köy Enstitüleri Kanunu” ile faaliyetlerine başlayan okullardan 21 tane açıldı. 1954 yılına kadar eğitim veren Köy Enstitüleri’nde kız ve erkek öğrenciler karma eğitim yapmaktaydı.

İzmir’de açılan Kızılçullu Köy Enstitüsü, bugün Şirinyer’de NATO karargâhı olan yerleşkenin içindeki muhteşem bir binada eğitim veriyordu.

1913 yılında Amerikan Koleji olarak hizmet vermeye başlayan ve eski Başbakanlardan Adnan Menderes’in de eğitim gördüğü bina, 1937 yılında 62 bin 500 TL bedel ile devlet tarafından “eğitim amaçlı kullanılmak üzere” satın alınmıştı. Ana binanın yanında; tiyatro ve spor binası ile lojmanların da olduğu on kadar irili ufaklı binanın bulunduğu yerleşkede, 1940 yılından itibaren Kızılçullu Köy Enstitüsü eğitim vermeye başladı. Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel de okulu sıklıkla ziyaret etmişlerdi.

Uzatmayalım.

1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti ve Başbakan Adnan Menderes, 1954 yılında “Komünist çocuklar yetiştiriyor” yalanıyla Köy Enstitüleri’nin kapısına kilit vurdu.

Büyük bir ihanetle kapatılan Köy Enstitüleri bugün yaşasaydı, kör cehaletin dibindeki toplum kesimlerini asla görmeyecek, bambaşka bir Türkiye’de yaşayacaktık.

Bugün Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da hâlâ ve maalesef ayakta olan feodal düzen yerle bir olacak; yarım akıllı ağaların, şeyhlerin, şıhların tebaası olan halk, yurttaşlık bilincine erişecekti.

Bu yönüyle son derece planlı ve sonuçları hesaplanmış bir intikamdı Köy Enstitüleri’ni kapatmak.

Adeta Cumhuriyete ihanet etmişti.

1952 yılında Kore’de verdiği yüzlerce şehidin karşılığında NATO’ya üye olan Türkiye, İzmir Kızılçullu Köy Enstitüsü binasını da NATO’ya tahsis etmişti.
Bu binayı hayatımda bir kez görme şansı elde etmiş ancak içine girememiştim. Sanıyorum 2003 yılıydı. İzmir’deki NATO Karargâhı’ndaki Türk Orgeneral’in görev devir teslim törenini izlerken, binanın ve önündeki saat kulesinin güzelliği adeta büyülemişti beni.

O yıllarda 1. Kordon’daki Orduevi binası NATO karargâhı, Şirinyer’deki yerleşke ise Müşterek Kuvvetler Komutanlık Merkezi olarak işlev yükleniyordu. Kordon’daki bina Orduevi olunca tüm birimler Şirinyer’e taşındı.

MÜZEYE DÖNÜŞTÜRÜLMELİ

Cumhuriyet tarihimiz için çok önemli hatırası olan bu binanın, NATO karargâhı olmasını elbette tesadüf ile açıklamıyorum.

Ancak T.C. devletinin en azından bu binanın........

© 9 Eylül Gazetesi