Sıcak bir yaz gününde çadırından çıkan oğlan çocuğu, temiz havayı soluyor. Masmavi gökyüzüne dalıyor. Altınkum’daki dalga seslerini duyunca, dalınacak yerin hayallerine güç veren gökyüzü değil bu güzel plaj sonrası tertemiz deniz olduğunu fark ediyor. Bu küçük oğlan çocuğu kim midir? Eşim Hasan. Hasan çocukluğunda, ilk gençliğinde, okullar tatil olur olmaz öğretmen babasının tüm aileyi yaz boyu kalmak için getirdiği Didim’deki kampta yaşadıkları o güzel günleri unutamıyor. Güzel olan nice şey unutulmasın zaten, yerini betonarme binalar alsa da...

Aydın’ın ilçesi Didim; tarihin, denizin, güneşin, antik dönemde kehanetin buluşturduğu güzel ilçelerimizden. Altınkum’da gündüz denize koşarken gece sokakta ya da mekanda olsun duyduğunuz bir semah çağırır sizi. Bu güzel ilçe yabancı turist kadar daha çok çalıştığı yurtdışından gelen yerli turisti de barındırır. Kalınacak yerler, yenilecek yemekler, girilecek koylar, bazı yerler kadar cep yakmaz deniliyor. Bunda haklılık payı olmakla birlikte yüksek fiyatlar yazlıkçıların, yerli yabancı turistlerin Didim’den bile ayaklarını kesebiliyor. Yine de bu güzel ilçe; sıcak yaz mevsimini sakin geçirmek isteyen yazlıkçılar için soğuk mevsimlere bir moladır. Yaz bittiğinde Didim’den gidenler anılarını da götürürken anılarıyla dört mevsim burada yaşayanlar kimlerdir? Antik dönemi, Kültürel Miras ve Turizm eğitimi de almış eşim Hasan’a bırakıp Didim’in "Yeronda - Yoran" adıyla anıldığı döneme gidelim mi?

Didim, Osmanlı İmparatorluğu zamanında varlığını "Yeronda - Yoran" ismi ile sürdürmüştür. 1923'de imzalanan Türk-Yunan Mübadele Sözleşmesi’yle iki yaka arasında mübadiller gelip gider. Bu mübadillerden bir kısmı da Yunanistan’ın Selanik şehrinden, köylerinden Yoran’a yani Didim’e gelir. Yoran’daki Rumlar da Yunanistan’a zorunlu olarak gider. Giderler ama akılları burada kalır. Gittikleri yerde Nea Yeronda yani Yeni Yoran anlamındaki bir köy kurarlar.

2019 yılı Mart ayında Didim’de Yoran Mübadele Anı ve Kültür Evi (MÜBEV) açılır. Bu bir etnografya müzesidir; mübadillerin tarihi, kültürü, sosyal yaşamı, eşyaları, fotoğrafları, folklorik öğeleri sergilenmektedir. Bu güzel müzeyi Didim’e her gelişimize gezmek isteriz. Bunun önemli bir nedeni de Yunanistan’dan gelen mübadil vatandaşlarımızın yaşadığı bu 200 yıllık güzel evin, o muhteşem Apollon Tapınağı’nın kalıntılarının karşısında yer almasıdır. Burası bilinçli bir seçimdir çünkü birinci kuşak mübadil atalar, Apollon Tapınağı bölgesine yerleşirler. Sonrasında kaç kuşak bu bölgede yaşarlar. Didim Rumeli Kültür Derneği de bu amaçla kurulur. Geldikleri, yerleştikleri yeri, kültürü, maddi ve manevi değerleri yaşatmak hedeflenir. Dernek üyeleri, önderleri olmalarından öte hemşehrileri Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurmuş olduğu cumhuriyetin yılmaz bekçileridir. Dernek, 2019 yılında açılan MÜBEV binasının sahibi Mehmet Efendi Aydoğan öncesi Rumlar zamanında burada Rumi Papaz’ın yaşadığını belirtir. Ataya, anılara, acılara, sevinçlere sahip çıkan torunların vefa duygusuyla, emeğiyle........

© 9 Eylül Gazetesi