ABD’nin 2024 yılı dış ticaret açığı, 918 milyar dolar. Bu açığın yüzde 58’i, Çin (295 milyar dolar) ve AB ülkeleri (236 milyar dolar) ile yapılan ticaretten kaynaklanıyor. ABD Başkanı Trump, “Çin ve dost bildiğimiz ülkeler bizi sömürüyor” diyerek tarifeleri (gümrük vergilerini) artırdı.

Şimdi gelelim işin aslına. ABD’nin dış ticaret açığı dediği şey, Türkiye gibi ya da parası rezerv olmayan bir ülke gibi bir açık değildir ki… ABD dış ticaret açığı vermez. Ürettiğinden fazlasını tüketmek için doğrudan bir bedel ödemez. Parası rezerv paradır. Dolar basar, verir parayı alır malı. Dolar basıp mal ithal etmekle de kalmaz. Üstüne bir de dış ticaret fazlası veren ülkelere, örneğin Çin’e, Japonya’ya, AB ülkelerine ABD Hazine kağıtları verir. Dış ticaret fazlası veren ülkeleri giderek daha fazla dolar bağımlısı hale getirir.

ABD dolarının rezerv para olması sayesinde, ABD; kağıt, mürekkep, baskı, işçilik maliyeti ile dünyanın herhangi bir yerinden dilediği kadar mal ve hizmet satın alabilir. 28 Kasım 2024’te Ekonomim Gazetesinde Özer Şeyda Uyanık’ın haberine göre, 100 dolarlık banknotun toplam baskı maliyeti 9.4 centtir. Kabaca bir birimlik maliyete karşılık 1000 birimlik bir değer.

Esasında ABD, dünyaya kâğıt verip istediği ürünü alabilirken ve dünyayı haraca boğarken ne oldu da Trump bu düzeni geri çevirmek için gümrükleri artırdı? Üstelik sözde dış ticaret açığına neden olan ithalatın önemli bir kısmı, yine çok uluslu Amerikan şirketleri adına dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan fason üretimin ABD’ye getirilmesi…

ABD’nin gümrükleri artırmasının iki etkisi olacak. Bir tanesi ABD’de fiyatlar yükselecek enflasyonist bir baskı oluşacak. Diğeri de çok uluslu Amerikan şirketlerinin karları düşecek. Bu kadarla sınırlı kalmayacak, Dünyada çok şey değişecek gibi duruyor.

Çok uluslu büyük şirketlerin ve FED’in nasıl bir tepki vereceğini hemen hemen tahmin etmekle birlikte şimdilik bekleyip görelim. Ama FED’in Amerikan devlet kuruluşu olmadığı 8 ailenin kontrolünde olduğunu hatırlarsak, dünyayı derinden sarsacak değişik tepkilerin geleceğini söylemek kehanet olmaz.

28 Haziran 2024’de X (eski adıyla Tweeter) platformunda şöyle bir paylaşımda bulunmuştum:

“TV’de Biden-Trump tartışması üzerine…

Trump seçilecek gibi. Lakin… FED 2 Amerikan Başkanına suikast yapmıştı. Bu kez seçilmeden önce deneyebilir.”

Bir kehanet mi? Değildi. 14 Temmuz 2024’te Trump’a suikast girişimi oldu ve ben de 15 Temmuz 2024’te 12 Punto’da bu öngörümün detaylarını anlatırken kısa bir dünyada rezerv para tarihini, FED’i, Abraham Lincoln ve J.F.Keneddy suikastleri ile bu başkanların FED ile tartışmalarını hatırlattım. Konuya ilgili duyuyorsanız o tarihteki yazının linkini paylaşıyorum. Dolar ve olaylar arasındaki ilişkiyi kavramak için, o yazıyı okuyup tekrar bu yazıya dönmenizi öneririm.

https://12punto.com.tr/yazarlar/meric-koyatasi/trump-suikastini-onceden-tahmin-etmek-44065

Doların dünya rezerv para birimi olmasının arkasında 2. Dünya Savaşı ve daha savaş bitmeden topladığı Bretton Woods anlaşması, savaş bitmeden önce kurduğu IMF, Dünya Bankası, savaştan sonra kurulmasına öncülük ettiği BM, NATO ve ABD donanması vardır.

Bu durumda doların maliyeti yukarıda dediğimiz gibi sadece kâğıt, mürekkep giderleri olmuyor. Arkasında ABD donanmasının gücü ve bu gücü sağlamak için yapılan harcamalar var. Yazının ilerleyen bölümlerinde bu konuya tekrar değineceğim.

Trump’ın gümrükleri artırma kararı, 1980’li yıllarda ABD tarafından ortaya atılan 1990’larda da soğuk savaşın bitmesinden sonra yaygınlaşan neoliberal düzenin sonuna gelindiğini gösteriyor. Yerine ne kurulacak? Kestirebilmek için eski dönemlerdeki aşamaları başlıklar halinde hatırlayalım.

BİRİNCİ AŞAMA: Bildiğimiz insanlık tarihinin başlangıcından Sanayi Devrimine kadar olan dönem. Askeri güç kullanarak git, işgal et, ürettiği değerleri, hammaddelere, beşeri sermayesine, çocuklarına gençlerine el koy.

İKİNCİ AŞAMA: Sanayi devrimi sonrası dönem. Sanayi ürünleri üret, askeri güçle dış pazarları ele geçir, rakip ülkelerin pazara girmesini engelle. Yüksek bedelle sanayi ürünleri sat, tarım ürünleri ve hammaddelerine düşük bedellerle el koy. Dış ticaret fazlası vererek refahı kendi ülkene transfer et. Borçlandır. Ekonomik bağımsızlık kazanmasını engelle. (Birinci Dünya Savaşı ve İkinci Dünya Savaşının temel nedenleri) İkinci dünya savaşı sonrası soğuk savaş ve iki kutuplu dünya düzeninde savaşlara ara verildi. Sanayi ürünleri yoluyla ya da doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının kar transferleri yoluyla bu sistem 1990’lı yıllara kadar sürdü.

ÜÇÜNCÜ AŞAMA NEOLİBERAL DÖNEM: Soğuk savaş ve iki kutuplu dünya sona erdi. Tek kutuplu........

© 12punto