6 Şubat 2023, sadece bir doğal afetin değil, ihmallerin, eksikliklerin ve göz ardı edilen uyarıların sonucunda yaşanan “asrın felaketi” olarak hafızalarımıza kazındı. Kahramanmaraş merkezli, 7.6 ve 7.7 büyüklüğündeki iki büyük deprem, 11 ilimizde yaklaşık 14 milyon vatandaşımızı doğrudan etkileyerek derin izler bıraktı. 53.537 can kaybı, 100 bini aşkın yaralı ve milyonlarca evsiz…Yuvalar yıkıldı, gülüşler gözyaşlarına dönüştü. Bu acıyı hala yüreğimizde taşıyoruz.

Hayatta kalanlar ise büyük bir travma ve endişe ile baş başa kaldı. “Sesimi duyan var mı?” diye haykıran, enkaz altında kalan binlerce insanın çığlığı, hâlâ kulaklarımızda çınlıyor. Ama ne yazık ki, verilen sözler ve yapılan vaatler hâlâ yeterince yerine getirilmiş değil.

O gece, Adana Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri olarak deprem bölgesindeydim. Gözlemlerim, yaşadıklarım ve çıkarımlarımın çoğu, bu yazıda yer alan derslerle şekillendi. Deprem gerçeği, bu ülke için yeni bir şey değildi. Uzmanlar yıllardır uyarıyordu: Bu felakete hazırlıklı olmalıyız. Ancak ne yapıldı? Uyarılar göz ardı edildi, rant odaklı şehirleşme politikaları sürdü, bina denetimleri yetersizdi. Kentsel dönüşüm, deprem güvenliğinden çok ekonomik çıkarlar doğrultusunda şekillendirildi. Deprem öncesinde alınması gereken önlemler alınmadığı gibi, sonrasında da koordinasyonsuzluk ve yetersizlik felaketin boyutlarını daha da büyüttü. Maalesef, felaketlerin etkisi zamanla unutuluyor. Ama her seferinde ateş, yalnızca ateşin düştüğü yeri yakıyor.

İl Risk Azaltma Planları (İRAP)

5 Şubat Pazar gecesi uyuyup yeni haftanın planlarını yaparken istisnalar hariç çoğumuz haftaya böyle bir afetle başlayacağını tahmin etmemiş hatta aklından bile geçirmemiştir. Ancak bu deprem riskini uzun süreden beri ortaya koyan, bu hususta rapor paylaşan birçok kıymetli etik değerleri yüksek bilim insanı bu riski ortaya koyup bizleri uyarmıştı.

Bu riskler aslında İl Risk Azaltma Planı (İRAP) raporlarında da senaryo analizleriyle ortaya konmuştu. Örneğin Adana İli Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) 2022 Eylül’ünde hazırlanmıştı. Deprem aslında bu ülkenin ve bölgemizin bir gerçeği ve bu riski yaşamımızın bir olgusu olarak kabul etmemiz gerekiyor.

Afet Riski Yönetimi, kriz yönetiminden farklı olarak sadece afet sonrası değil, afet öncesi eylem ve önlemleri de içine alan bütünleşik ve risk odaklı bir yönetim yaklaşımıdır. Deprem anı ve sonrasındaki süreci yetkililerle birlikte yönetmeye çalıştık. Yaşananların üstesinden gelmek çok zordu, fakat memleketimizin dört bir yanından bütün vatandaşlarımız dünyaya müthiş bir sosyal dayanışma örneği gösterdi. Depremin yaşandığı ilk andan itibaren bu felaketin yaralarını el birliğiyle sarmaya çalıştık.

Günümüz modern afet yönetimi anlayışı, sadece olayın yaşandığı süreci değil, “Bütünleşik Afet Yönetimi Döngüsü” çerçevesinde, afetin öncesi, afet anı ve sonrasını da kapsamaktadır. Ancak yetkili kurumlar olarak afet riskine karşın daha hazırlıklı olmamız gerektiğini, daha etkin bir işbirliği ve koordinasyon sağlamamızın önemini maalesef deprem felaketiyle daha çok anladık. Bütünleşik Afet Yönetimi Döngüsü’nün etkin bir şekilde hayata geçirilememesi ve risk azaltma faaliyetlerinin arka planda kalması ülkemizde büyük maddi ve manevi acılar yaşanmasına sebep oldu.

Afet risk azaltma; afetler veya acil durumlar öncesinde olası kayıp ve zararların önlenmesine ve azaltılmasına yönelik çalışmaların tümünü kapsamalıdır. Ancak çalışmalar daha çok afet sonrası döneme yönelik olduğundan, afetin yol açtığı kayıpların artmasına neden olmuştur. Afet risk azaltma planlamasının temel amacı, afete dirençli toplum ve yerleşim alanları oluşturmaktır.

İlk Saatler: Panik, Kaos ve Koordinasyonsuzluk

Depremin olduğu gece milyonlarca insan, panik içinde sokaklara döküldü. Yıkılan binaların enkazı altında mahsur kalanlar vardı. Ancak en acı olan, devletin ve ilgili kurumların bu büyük felakete........

© 12punto